De broedvogels van het Meridiaanpark te Almere in 2024
25 juli 2024
Ed ter Laak
Lilastraat 1
1339 AG ALMERE
e-mail: edterlaak@kpnmail.nl
In 2024 heb ik voor het 20ste achtereenvolgende jaar de broedvogels van het Meridiaanpark in de Regenboogbuurt van Almere Buiten gemonitord. Deze activiteit valt onder het ‘Broedvogel Monitoring Project – Alle broedvogels’ (BMP-A) van Sovon Vogelonderzoek Nederland. De werkwijze is beschreven in de ‘Handleiding Sovon Broedvogelmonitoring: BMP & kolonievogels’ (Sovon, 2023).
Het Meridiaanpark wordt begrensd door de Lage Vaart, Fluittocht, Evenaar en Paletlaan. In dit gebied van 17 ha verricht ik de jaarlijkse broedvogelmonitoring.
In de periode 17 maart – 7 juli zijn er 9 ochtendbezoeken afgelegd, startend 0,5 tot 1 uur voor zonsopgang (1x 2,5 uur na zonsopgang), en 2 nachtbezoeken, startend 1,5 uur na zonsondergang.
Tijdens enkele bezoeken liepen Kees van Vliet en Arjan van Bohemen mee.
Het weer van augustus 2023 tot en met juli 2024
De zomer van 2023 was zeer warm, zeer zonnig en aan de natte kant. De eerste helft van augustus verliep zeer nat.
De herfst van 2023 was uitzonderlijk zacht en nat, en aan de zonnige kant.
De winter van 2023-2024 was zeer zacht, zeer nat en zeer somber.
De lente van 2024 was recordwarm, zeer nat en somber. Het was de warmste lente sinds het begin van de metingen. In totaal telde de lente één vorstdag (op 23 april) (normaal 12), 19 warme dagen (normaal 17) en 3 zomerse dagen (normaal 4). De lente was zeer nat met gemiddeld over het land 256 mm neerslag tegen een langjarig gemiddelde van 148 mm. Hiermee is de lente van 2024 één van de natste sinds 1906. Maart was droog, april zeer nat, mei recordnat. Alle maanden brachten minder zonneschijn dan normaal.
Juni was vrij koel, vrij zonnig en kende een normale hoeveelheid neerslag.
Beleid juli 2023 – juni 2024
Er zijn geen bijzonderheden te melden.
Beheer
In oktober 2023 zijn grote delen van het bloemrijke grasland gemaaid; horsten en grotere delen zijn gespaard gebleven. De oever van de Lage Vaart is gemaaid en verder kleine stukjes oever. Het rietveld langs de Fluittocht is wederom helemaal niet gemaaid. Er waren dus grote oppervlakten met riet en ruigte overgebleven in het vroege voorjaar, weliswaar een kleinere oppervlakte dan een jaar geleden. Dit heeft voor de broedvogels weer gunstig gewerkt, weliswaar met kleine verschuivingen in aantal bij enkele soorten; zie verderop in dit verslag. Alleen de Cetti’s zanger bereikte in dit biotoop een niet eerder vertoond maximum aantal territoria.
Half juni 2024 is een kleine oppervlakte bloemrijk grasland ten zuiden van de hoek Gerard Monninkpad en Meridiaanpad gemaaid. De rest van het bloemrijke grasland is in het broedseizoen onaangetast gebleven, zodat de rietvogels hier een ongestoord broedseizoen hadden.
In oktober 2023 zijn ook de gazons tussen de Paletlaan en het Derkinderenpad gemaaid. Verder heeft het normale onderhoud plaatsgevonden zoals het maaien van de vegetatie langs de verharde paden en het maaien van de graspaden en snoeiwerk aan de bomen.
Van de Reuzenberenklauw kwamen in de zuidelijke helft van het park op diverse plekken nog enkele planten op. Samen met Kees van Vliet en mijn vrouw Luud hebben we de planten inclusief de knollen uitgestoken op 8 augustus 2023 (langs de Lage Vaart tot aan de brug over het Gerard Monninkpad), 6 november (3 kleine exemplaren bij middelste loopplank door het rietveld), 3 en 17 april (bij middelste loopplank door het rietveld), 26 april (op 2 plekken langs de Lage Vaart), 10 juni (langs de Lage Vaart), 5 juli (bij middelste loopplank door het rietveld), 8 juli (op een reeds gemaaide plek bij de zandspeelplaats aan de Lage Vaart) en op 17 juli op een plek midden in het bloemrijke grasland ten noorden van het Gerard Monninkpad.
De Eikenprocessierups heeft ook dit jaar in het park maar ook landelijk vrijwel geen overlast gegeven. De drie broedkasten met geparasiteerde nesten van deze rups langs het Derkinderenpad waren nog steeds aanwezig met de bijbehorende informatiepanelen. Eén keer per jaar In de (na)zomer worden nieuwe nesten ingebracht. Er wordt al wel jarenlang gemonitord met behulp van emmertjes die op ca 4 á 5 m hoog in de bomen hangen. Wederom is er maar een enkele eik langs het Derkinderenpad besmet geraakt en gemerkt met een waarschuwingslint.
De leuningen van de beide loopplanken door het rietveld en de loopplanken zelf zijn in april gerepareerd.
Resultaten
Zie Tabel 1 (onder aan de pagina) voor de ontwikkeling van het aantal territoria vanaf 2005.
Discussie
Het topjaar 2023 kan natuurlijk nauwelijks geëvenaard of overtroffen worden, maar afgelopen jaar was ongeveer ‘second best’. Het totaal aantal soorten waarvan een territorium werd vastgesteld was 38 met in totaal 174 territoria. Deze cijfers zijn gelijk aan die van 2022. Dit is wederom mede te danken aan het gevoerde beheer. In 2021 was het aantal soorten vogels met een territorium iets hoger (39).
In riet en ruigte scoorden Kleine karekiet (20 territoria) en Bosrietzanger (weer 16 territoria) weer hoge aantallen. De Cetti’s zanger, de zuidelijke nieuwkomer, zette zijn opmars voort met maar liefst 7 territoria. Deze standvogel kan echter niet tegen strenge winters. Mochten die er ooit nog komen, dan kan de hele populatie in Nederland instorten, zoals gebleken is met de eerste golf nieuwkomers in 1978-1979 tot en met de jaren tachtig. We hebben nu te maken met de tweede golf. De Rietzanger is in het park een grillige broedvogel. Na de 5 territoria van afgelopen jaar was er nu slechts één territorium, en waarschijnlijk is de soort niet tot broeden gekomen in het park. Ook de Sprinkhaanzanger deed een stapje terug (van 4 naar 2 territoria), evenals de Rietgors (van 2 territoria naar 1 territorium). De Blauwborst handhaafde zich met 2 territoria. De Roodborsttapuit verbleef enig tijd in april in zijn biotoop, maar werd later niet meer waargenomen. Van de Grasmus werden volgens de criteria 3 territoria vastgesteld, maar waarschijnlijk is slechts één paar tot broeden gekomen. De Kneu en de Spotvogel werden helemaal niet opgemerkt. De Koekoek was weer een vaste gast in het park.
In de bomen en bosschages handhaafden zich de hoge aantallen van Zwartkop (10), Tjiftjaf (13) en Winterkoning (9). De Boomkruiper krabbelde omhoog naar 3 territoria. De Grote bonte specht deed het ook beter met maar liefst 2 territoria. De Staartmees liet het ook dit jaar afweten. De Tuinfluiter had weer slechts 1 territorium en is waarschijnlijk niet tot broeden gekomen. De Fitis, vorig jaar nog present met 3 territoria, werd niet waargenomen. Vorig jaar was het al twijfelachtig of deze soort wel daadwerkelijk gebroed had. De Merel zakte toch weer wat terug naar 6 territoria (vorig jaar 8); het gaat deze soort nog niet voor de wind. Van de Zanglijster werd het hoge aantal van 3 territoria vastgesteld; alleen in 2008 waren er ook 3, maar er zijn vele jaren geweest waarin de soort niet werd waargenomen. De Heggenmus (4) bleef stabiel, en de Roodborst had een goed jaar met 5 territoria. De Houtduif zakte terug van zijn record van 14 territoria naar 9.
De Groenling wil het hier maar niet doen, terwijl populaties elders zich wel herstellen. Ook de Vink blijft maar steken op één territorium. Beide soorten hebben waarschijnlijk nog steeds last van de ziekte het Geel. Putter en Huismus ontbraken dit jaar, maar gelukkig hadden we sinds vele jaren weer een territorium van de Appelvink. Net als vorig jaar had de Zwarte kraai weer 4 territoria en werd één nest niet gevonden. De Ekster was talrijk met 7 territoria en ook de Gaai (2) deed het goed.
Nog niet eerder vertoond was dat we dit jaar in het park territoria hadden van zowel Ransuil als Sperwer. In het vroege voorjaar werd langdurig een vrouw Ransuil gehoord, maar geen man. Een vrouwtje roept alleen in de buurt van haar nest. We hebben echter geen nest kunnen vinden. Groot was de verrassing dat we op de nachtronde in juni twee jongen hoorden roepen vlak bij de plek waar we eerder het vrouwtje hebben horen roepen. De Sperwer heb ik horen roepen (en ook enkele keren gezien) vanaf half maart tot eind mei. Ik heb het vrouwtje zelfs zien broeden. Maar ineens was de plek helaas verlaten.
Van de watervogels zakte de Wilde eend van 11 territoria vorig jaar naar 7 dit jaar. Landelijk gezien heeft de Wilde eend het moeilijk. De Krakeend daarentegen was vroeger zeldzaam, maar streeft in sommige gebieden de Wilde eend bijna voorbij. We hadden dit jaar 3 territoria; ook hebben we vrouwtjes met pulli gezien. Daarnaast was de Kuifeend aanwezig met 1 territorium en de Grauwe gans met 6 territoria. De Meerkoet had weer 6 territoria, terwijl de Fuut het nog steeds matig doet, maar nu wel twee territoria had. Gelukkig hebben we oudervogels met pulli op de rug gezien. Het Waterhoen was goed vertegenwoordigd met 2 territoria.
Conclusie
Het Meridiaanpark liet afgelopen broedseizoen weer een grote diversiteit aan broedvogels zien. Het is mooi dat een recreatiegebied zulke belangrijke natuurwaarden heeft. En het is nog mooier dat de beheerder, de Gemeente Almere, zich inspant om deze beide functies te ondersteunen.
Tabel 1. Aantal territoria van vogels per jaar
| Soort | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Fuut | 2 | 3 | 3 | 2 | 4 | 5 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 4 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 | 2 |
| Knobbelzwaan | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - |
| Grauwe gans | - | - | - | - | - | - | - | 2 | - | - | 1 | 1 | 5 | 1 | 3 | 2 | 6 | 4 | 7 | 6 |
| Nijlgans | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | 1 | - | - | 1 | - | - |
| Krakeend | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 | 1 | 1 | 3 |
| Wilde eend | 8 | 8 | 12 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 11 | 11 | 11 | 12 | 10 | 10 | 11 | 12 | 8 | 11 | 7 |
| Soepeend (tamme eend) | - | 2 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | - | 2 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Kuifeend | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 2 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 1 |
| Sperwer | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 | 1 | - | - | - | - | - | 1 |
| Waterral | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - |
| Waterhoen | - | 1 | 1 | - | 1 | 1 | - | 2 | - | - | - | - | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 |
| Meerkoet | 3 | 7 | 5 | 5 | 7 | 6 | 5 | 5 | 5 | 6 | 5 | 4 | 5 | 6 | 8 | 8 | 6 | 7 | 6 | 6 |
| Houtduif | 7 | 14 | 9 | 14 | 8 | 12 | 11 | 13 | 6 | 10 | 11 | 9 | 8 | 11 | 10 | 11 | 7 | 11 | 14 | 9 |
| Turkse tortel | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 2 | 5 | 3 | 1 |
| Zomertortel | 1 | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Koekoek | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| Ransuil | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 1 |
| Groene specht | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Grote bonte specht | - | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | - | 1 | - | - | 2 |
| Witte kwikstaart | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| Winterkoning | 2 | - | 6 | 4 | 3 | 2 | 2 | 4 | 5 | 8 | 8 | 7 | 10 | 4 | 7 | 7 | 2 | 7 | 11 | 9 |
| Heggenmus | 3 | 3 | 2 | 3 | 4 | 2 | - | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 4 | 3 | 4 | 4 | 4 |
| Roodborst | 2 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 2 | 2 | 4 | 4 | 4 | 8 | 5 | 4 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 5 |
| Nachtegaal | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - |
| Blauwborst | 3 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 2 | 3 | 2 | 2 |
| Roodborsttapuit | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | 1 | - |
| Merel | 10 | 7 | 9 | 11 | 10 | 11 | 8 | 9 | 6 | 7 | 8 | 8 | 6 | 4 | 2 | 4 | 4 | 4 | 8 | 6 |
| Zanglijster | 2 | 1 | 2 | 3 | - | - | 1 | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 3 |
| Cetti’s zanger | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 | 7 |
| Sprinkhaanzanger | 3 | - | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | 1 | - | 2 | 2 | - | - | - | 4 | 5 | 4 | 2 |
| Rietzanger | - | - | - | - | 3 | - | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | 4 | 3 | 5 | 1 |
| Bosrietzanger | 5 | 9 | 7 | 2 | 12 | 7 | 10 | 6 | 8 | 9 | 10 | 7 | 12 | 6 | 11 | 14 | 12 | 14 | 16 | 16 |
| Kleine karekiet | 26 | 28 | 26 | 18 | 22 | 25 | 19 | 21 | 14 | 20 | 15 | 15 | 13 | 23 | 16 | 24 | 15 | 27 | 23 | 20 |
| Spotvogel | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | - | - | 1 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - |
| Braamsluiper | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | - | - | - |
| Grasmus | 9 | 4 | 1 | - | 3 | 2 | 4 | 4 | 4 | 4 | - | 2 | 1 | 1 | 2 | 3 | 5 | 3 | 1 | 3 |
| Tuinfluiter | 9 | 7 | 6 | 5 | 4 | 1 | 1 | 3 | 3 | 1 | 2 | - | - | - | 2 | 2 | 2 | 3 | 1 | 1 |
| Zwartkop | 9 | 7 | 7 | 4 | 8 | 7 | 7 | 8 | 7 | 9 | 7 | 7 | 7 | 5 | 7 | 11 | 11 | 10 | 9 | 10 |
| Tjiftjaf | 6 | 3 | 4 | 5 | 7 | 8 | 7 | 9 | 6 | 8 | 8 | 7 | 7 | 6 | 7 | 10 | 11 | 13 | 13 | 13 |
| Fitis | 14 | 7 | 7 | 6 | 8 | 4 | 4 | 3 | 2 | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 3 | - |
| Staartmees | - | 1 | - | - | - | 1 | 1 | 1 | - | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | - | - | - |
| Pimpelmees | 2 | 4 | 2 | 3 | 3 | 3 | 4 | 5 | 4 | 6 | 5 | 2 | 3 | 3 | 3 | 5 | 5 | 3 | 4 | 4 |
| Koolmees | 6 | 6 | 8 | 4 | 5 | 6 | 4 | 6 | 9 | 6 | 5 | 4 | 4 | 6 | 6 | 5 | 6 | 6 | 5 | 6 |
| Boomkruiper | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | 1 | 2 | 3 | 4 | 6 | 4 | 1 | 3 |
| Gaai | - | 2 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | 2 |
| Ekster | 4 | 6 | 5 | 2 | 2 | 3 | 4 | 5 | 4 | 5 | 8 | 6 | 6 | 5 | 7 | 7 | 8 | 4 | 5 | 7 |
| Kauw | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 2 | - | - | - | - | - |
| Zwarte kraai | 3 | 2 | 3 | 5 | 4 | 5 | 3 | 3 | 3 | 3 | 5 | 6 | 6 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 |
| Huismus | - | - | - | - | - | - | 3 | 1 | 1 | 2 | - | - | - | 1 | 1 | - | - | 1 | 1 | - |
| Vink | 5 | 5 | 4 | 3 | 3 | 4 | 3 | 2 | 6 | 3 | 5 | 5 | 3 | 2 | 3 | 3 | 2 | 1 | 1 | 1 |
| Groenling | 3 | 2 | 3 | 3 | 3 | 5 | 6 | 3 | 3 | 3 | 3 | 1 | 1 | 1 | - | - | - | 1 | - | - |
| Putter | 5 | - | - | - | - | 2 | 1 | 1 | 3 | 1 | - | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | 3 | - |
| Kneu | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | 1 | - | - | - | - | 2 | 1 | 2 | 1 | - | 1 | - |
| Appelvink | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | - | - | 1 | - | - | - | - | - | 1 |
| Rietgors | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 | - | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 1 |
| Aantal vogelsoorten | 29 | 32 | 31 | 31 | 35 | 34 | 33 | 37 | 32 | 34 | 32 | 30 | 34 | 37 | 35 | 33 | 39 | 38 | 41 | 38 |
| Aantal territoria | 158 | 151 | 148 | 125 | 151 | 143 | 134 | 150 | 134 | 148 | 143 | 129 | 139 | 129 | 134 | 158 | 162 | 174 | 188 | 174 |